Het Nederlandse Rode Kruis slaagt er vijf jaar na de start van noodhulp in eigen land niet in om deze hulpverlening af te bouwen. Integendeel: het aantal aanvragen voor voedselsteun groeit fors door de aanhoudende inflatie en toenemende bestaansonzekerheid. “De armoede verdiept zich”, stelt directeur Harm Goossens onomwonden. Volgens het Rode Kruis is de situatie schrijnend. De hulporganisatie besteedt inmiddels jaarlijks 6,5 miljoen euro aan digitale boodschappenkaarten – goed voor 21,50 euro per week per ontvanger, gedurende enkele maanden. Daarnaast krijgen 30.000 ouders via scholen een boodschappenkaart om wekelijks een lunch of extra maaltijd voor hun kinderen te bekostigen. Toch is dit niet genoeg. Goossens: “We zouden moeiteloos het dubbele kunnen uitgeven. De vraag groeit ons boven het hoofd.”

Veranderende doelgroep

Waar de voedselhulp tijdens de coronacrisis begon met ondersteuning aan mensen die tussen wal en schip vielen, zoals taxichauffeurs en schoonmakers, is de doelgroep sindsdien veranderd. Het zijn nu vooral Oost-Europese arbeidsmigranten die hun baan zijn kwijtgeraakt en geen vangnet hebben, en alleenstaande werkende ouders die structureel schulden maken en geen geld meer hebben voor eten. “Moeders bellen ons in paniek op omdat er alleen nog een pak melk in de koelkast staat,” zegt Goossens. De verhalen die de hulpdesk dagelijks hoort, zijn volgens hem “hartverscheurend”.

Wantrouwen en schaamte

Een groeiende groep mensen maakt geen gebruik van overheidsregelingen waar zij recht op hebben. Redenen daarvoor zijn onder meer wantrouwen jegens de overheid – aangewakkerd door het toeslagenschandaal – schaamte, of het feit dat de regelingen als te ingewikkeld en bureaucratisch worden ervaren. Het Rode Kruis pleit daarom voor meer toegankelijke en begrijpelijke steunmaatregelen. De boodschappenkaarten, die via wijkcentra en buurtinitiatieven worden verspreid, blijken een laagdrempeliger alternatief. Ze geven mensen bovendien de vrijheid om zelf hun boodschappen te kiezen, wat volgens Goossens bijdraagt aan “een zekere waardigheid”.

Structurele oplossingen blijven uit

Het Rode Kruis streeft ernaar dat gezinnen maximaal drie tot zes maanden gebruikmaken van de boodschappenkaarten, zodat in die periode structurele hulp via gemeenten of voedselbanken kan worden opgestart. In de praktijk blijkt dat vaak niet haalbaar, onder meer vanwege taalbarrières en een diepgeworteld wantrouwen richting instanties. Hoewel het probleem van voedselnood tijdens de verkiezingscampagne van 2023 dankzij toenmalig NSC-lijsttrekker Pieter Omtzigt volop aandacht kreeg, heeft dit in de formatie en het huidige beleid nauwelijks tot concrete oplossingen geleid, merkt Goossens op. “De problemen groeien, in plaats van dat zij kleiner worden. De overheid moet echt met een oplossing komen.”

Volgens onderzoek van het Rode Kruis kampen meer dan 450.000 mensen in Nederland met voedselnood. Als de trend zich voortzet, vreest de organisatie dat de voedselhulp nooit kan worden afgebouwd. (NOS)