Klimaatverandering heeft wereldwijd een onevenredige impact op kwetsbare groepen, en inheemse gemeenschappen in Suriname vormen daarop geen uitzondering. Klimaatverandering heeft alles te maken met rechtvaardigheid. Uit de omschrijving van klimaatrechtvaardigheid, oftewel “climate justice”, door de Verenigde Naties blijkt dat gelijkheid en mensenrechten centraal staan bij besluitvorming en actie op het gebied van klimaatverandering. Hoewel klimaatverandering een wereldwijd probleem is en de effecten daarvan ons allen treffen, hebben de Bovenlandse inheemsen in Suriname grotere uitdagingen om zich aan te passen.

Toch lijkt het beleid rondom klimaatrechtvaardigheid deze groep vaak over het hoofd te zien. De Bovenlandse inheemsen kampen niet alleen met de directe gevolgen van klimaatverandering, zoals overstromingen en verlies van landbouwgrond, maar ook met structurele achterstelling op gebieden zoals onderwijs, gezondheidszorg en infrastructuur. De vraag dringt zich op: zijn zij daadwerkelijk een vergeten groep in de strijd voor klimaatrechtvaardigheid?

Onderwijs als belangrijk handvat voor betrokkenheid bij klimaatdiscussies

Onderwijs in het achterland van Suriname blijft een kritieke kwestie die raakvlakken heeft met vele aspecten van ontwikkeling, duurzaamheid en sociale rechtvaardigheid, waaronder klimaatrechtvaardigheid. Het achterland, ook wel het binnenland genoemd, is de thuisbasis van voornamelijk inheemse en marrongemeenschappen, die voor hun levensonderhoud sterk afhankelijk zijn van natuurlijke hulpbronnen en ecosysteemdiensten, waarbij met name de bossen en rivieren van groot belang zijn.

Het binnenland van Suriname ervaart steeds vaker extreme weersomstandigheden. Overstromingen vernielen landbouwgronden, waardoor gemeenschappen hun traditionele voedselbronnen verliezen. Tegelijkertijd zorgen langdurige droogteperiodes ervoor dat de voedselvoorziening afneemt – met name de cassave-aanplant – en de drinkwaterbronnen opdrogen. De gemeenschappen, die afhankelijk zijn van de natuur, worden hierdoor rechtstreeks geraakt. Inheemse leiders hebben herhaaldelijk hun zorgen geuit, maar structurele steun vanuit de overheid, het sociaal-maatschappelijk middenveld en internationale klimaatagenda’s blijft vaak uit.

“In de stad heb je veel meer mogelijkheden om jezelf te ontwikkelen dan in het dorp”

Een van de grootste struikelblokken in de klimaatstrijd voor de Bovenlandse inheemse gemeenschappen is het gebrek aan toegankelijk en kwalitatief onderwijs. Zonder onderwijs blijven de mogelijkheden om zich aan te passen aan veranderende omstandigheden beperkt. Veel kinderen in het binnenland hebben geen toegang tot goed onderwijs, wat hen belemmert om vaardigheden te ontwikkelen die hen kunnen helpen bij het bedenken van innovatieve en duurzame oplossingen voor klimaatgerelateerde problemen. Daarnaast speelt taal een grote rol. Onderwijs in Suriname is grotendeels Nederlandstalig, terwijl veel inheemse kinderen opgroeien met een andere moedertaal.

Vanwege deze taalbarrière, die een grote bijdrage levert aan de geringe ontwikkelingskansen voor de Bovenlandse inheemsen, kunnen zij vaak niet meedingen naar (technische aspecten van) klimaatkennis of deelnemen aan beleidsdiscussies over hun leefgebieden. Investeringen in meertalig onderwijs en op maat gemaakte onderwijsprogramma’s kunnen bijdragen aan klimaatrechtvaardigheid voor deze groep.

“Suriname hoeft hiervoor het wiel niet opnieuw uit te vinden,” stelt Sasija Jami, een inheemse van de Trio-stam en tolk van beroep. “In de regio zijn er voldoende meertalig-onderwijsprojecten waarvan wij lering kunnen trekken. Doordat wij via deze systemen onze eigen mensen sneller en beter verder laten scholen, hoeven wij minder afhankelijk te zijn van anderen en kunnen onze eigen mensen ook actiever meedoen aan belangrijke discussies en zelfs op hoge [maatschappelijke] posities terechtkomen om beleid te maken dat voldoende rekening houdt met de cultuur en leefgewoontes van de inheemsen,” aldus Jami.